Yazdır

 

J

 YARATILIŞ‘A DOĞRU

J/ 01

Mezkur İnsan ve Dehr-i Batn /Halq

 (Alaq’ın Hâlıq’ı,Nufte,Nutfe-i Emşac,Mai-Mehin,Mudga,İzam,Lahm,Sem’a, Basar,Fuad,Tıfl)

 

1850-1924   Wilhelm Roux

1869-1941   Hans Speemann

1920-1998   Maurice Bucaille

 

            Embriyoloji/İlm-i Alaq

      Cinsiyet

      Zigot

      Morula

      Blastula

      Gasrtrula

     

      Hücre’den Doku’ya

      Organ’dan Sistem’e

 

Wilhelm Roux

1850-1924

      Alman Zoolog ve Deneysel Embriyoloji’nin Öncü’sü..

      9 Haziran 1850’da Jena (Almanya)da doğdu. 

      10 Yıl boyunca Breslau (şimdi Wroclaw) çalıştı. 1879 de Embriyoloji Enstitüsü Müdürü oldu. 1889-1905   Innsbruck (Avusturya), sonra Halle Üniversitesi Anatomi Enstitüsü'nde.

      15 Eylül 1924’da öldü. 

     1600-1700ler’de  Betimleyici ve Karşılaştırmalı Çalışmalar‘a dayanan Embriyoloji, 1800ler’in Sonları‘na doğru Bilim Adamları‘nın, Wücut‘taki Organ ve Dokular‘ın kendilerine Özgü Biçim ve İşlevler‘i nasıl kazandıklarını belirlemeye yönelik Çözümleyici ya da Deneysel Yaklaşımları‘yla yeni bir boyut kazandı.

      Embriyoloji‘de Çözümleyici Çalışmalar‘ın Önemi‘ni ilk Kavrayanlar‘dan biri olan Alman anatomist Roux Deneysel Embriyoloji‘ni Öncü‘sü ve en Seçkin Temsilcisi‘dir; 1855'ten başlayarak Kurbağa Yumurtaları üzerinde yaptığı Öncü Çalışmalar bu alanda kendisinden sonraki Araştırmalar‘a Büyük bir İvme kazandırdı.

 

Hans Speemann

1869-1941

      Alman Bilim Adamı.

27 Haziran 1869’da doğdu.9 Eylül 1941’de öldü.

      Embriyon‘dan Gelişme‘nin Hızı‘nı ve Yönü‘nü belirleyen Etkenler‘i araştırarak 1935 Nobel Fizyoloji ve Tıp Ödülü'nü aldı.

 

Maurice Bucaille

1920-1998

       Fransız Bilim Adamı.

      19 Temmuz 1920 de Pont-L'Eveque‘de doğdu. 17 Şubat 1998’de wefat etti.1976’da yazdığı Qur’an-Bible ve Bilim Kitabı’nda Qur’ân Ayetleri’nde Embriyoloji’yi de işledi.

 

Ezwâc Yaratılış /Eşeyli Üreme(ing.Gender)

      Kromozomal/Genetik Cinsiyet:

      Y Kromozomu‘nun bulunup bulunmamasına göre Cinsiyet ayrışır.

      44+XX Kromozomları‘na Sâhip Canlı Kalıtımsal olarak Dişi’dir.

      44+XY Kromozomları‘na Sâhip Canlı Kalıtımsal olarak Erkek’tir.

      Döllenme‘de Baba‘dan gelen Sperm Hücresi‘nin Kromozomal Yapısı (X Kromozom‘u mu Y Kromozom‘u mu içerdiği) belirler.

      Kalıtımsal Cinsiyet‘i belirleyen Erkek‘ten gelen Gonozomal Kromozom‘un (X, Y) Türü‘dür.

      Gonadal/İç-Uzwî Cinsiyet:

      TBF(Testis Belirleyici Faktör) 

      Döllenme Sonrası Y Kromozomu‘ndaki TBF Gen‘i "Testis Belirleyici Faktör" Adlı Ürün‘ü sentezlerse ve bu Ürün, Farqlılaşmamış  Gonadal Yapı’yı, Testis yönünde farqlılaştırır. (Farqlılaşım). 

      Bu TBF bulunmazsa Farqlılaşmamış Cinsiyet Bezi  Over Yönü‘nde farqlılaşır.

      Testisler başlıca Androjen Hormon‘u (Testesteron) üretirler.

      Overler başlıca Östrojen Hormon‘u üretirler.

 

      Mülleryen İnhibe-Edici Faktör (MİF):

      Duktal Yapılar‘dan Müller Kanalları‘nın Gelişimi‘ni engelleyen Testisler‘in Sertoli Hücresi‘nden sentezlenen Hormonal Yapı‘dır. Böylece Müller Kanalları‘nda Gelişim gözlenmez, Wolf Kanallar’ı, Testesteron Hormonu’nun da Etkisi‘yle Duktal Yapılar İç Üreme Organları, Müzekker Yön‘de gelişim gösterirler.

      MİF yoksa Duktal Yapılar‘dan Müller Kanalları‘ndan Fallop Tüpler‘i , Rahim Tüpleri , Râhim , ve Dölyolu‘nun  2/3 Üst kısmı oluşur.

      Duktal Yapılar‘dan (Over Dışında), Kadın İç Üreme Organları‘nın ve (Testis-Penis Dışı’nda) Erkek Üreme Organları‘nın farqlılaşması Testisler‘den sentezlenen MİF’in Varlığına/Yokluğuna bağlı‘dır.

 

Embriyo-bilim/İlm-i Alaq:

 

      Zigot

       Biri Anne‘den (Oosit), biri Baba‘dan (Sperm) gelen 2 Cinsiyet Hücresi‘nin Birleşmesi (Fertilizasyon) Sonucu oluşan Diploit Hücre.

      Zigot, Gelişimi‘nin Dewamı‘nda bölünerek Canlı‘yı oluşturur. Hayvan Zigotları Mitoz Bölünme‘yle; Embriyo‘yu oluştururken, diğer Canlılar‘da bu Dönem‘de Mayoz Bölünme gerçekleşebilir. Çoklu Doğumlar, (örneğin İkizler), Tek Zigot‘tan   veya Farqlı Zigotlar‘dan  kaynaklanabilir.

      İnsan Nesli‘nde oluşan Normal Zigot 44XX veya 44XY Kromozom Yapısı‘ndadır.

      Zigot Mitotik Aktivite ile çoğalır ama Hacmi değişmez. Oluşan 12-16 Hücreli Yapı Blastomer Adı‘nı alır. Bu Yapı, (Rahim) Uterus kavitesine gelir. Buraya yerleşmesine implantasyon denilir. İmplantasyon, Fertilizasyon‘dan yaklaşık 6-7 Gün sonra olur.

 

 

            Embriyo-bilim/İlm-i Alaq:

     

      Zigot Oluşumu‘nu, Büyümesi‘ni ve Gelişimi‘ni inceleyen Bilim Dalı. Gelişim Biyolojisi‘nin bir Alt Dalı..

      Omurgalı Canlılar‘ın Değişik Formlar‘ı incelendiğinde, hepsinin Embriyojik Gelişimi‘nin İlk Evreleri‘nde yeni oluşmaya başlayan Orta Kulaklar görülecektir. Kara Omurgalıları‘nda bu Solungaç Yarığı Gelişi‘min ileri Evreleri‘nde kaybolur.

      Embriyonik Gelişim

      Cinsiyetle üreyen Canlılar‘da görülen ve Canlı‘nın, Döllenme ile Doğum‘u ya da Yumurta veya Koza‘dan çıkmasına kadar geçen Süre‘deki Gelişim‘i. Embriyonik Gelişim‘in Safhalar‘ı ve Yer‘i Canlı‘dan Canlı‘ya Farqlılık göstermekle birlikte, bu Süreç genelde Anne‘nin veya Anne‘nin ürettiği bir Yapı Koruyuculuğu‘nda geçer.

      Canlılardaki Embriyonik Gelişim‘de 4 Aşama görülür:

      1.Döllenme:

      Dişi Cinsiyet Hücresi Yumurta, Erkek Cinsiyet Hücresi Sperm‘le döllenir ya da Partenogenetik olarak uyarılır. Yumurta, Spermler‘i kendine çekmek için bazı Özel Kimyasallar salgılar. Yumurta‘nın Mukopolisakrit Dış Kısmı‘nın salgıladığı bu Kimyasal‘a Fertilizin denir. Her Yumurta Hücresi, kendi türüne Uygun Fertilizin Madde‘si salgılar. Eğer Yumurta Suyu Kılcal bir Boru içersine konursa, Spermalar bu Kılcal Boru‘nun Ağzı‘nda toplanır. Bu kemotropizm Hareketi‘dir. Döllenme sırasında Sperm Yumurta‘ya değer değmez, Antifertilizin denilen Madde‘yi salgılarak Yumurta Fertilizin‘i nötralize eder. Döllenme Sırası‘nda Akrozom‘dan salınan "Hyaluronidaz" Enzim‘i ile Yumurta‘nın dışındaki Corona radiata'yı eriterek Sperm‘in Yumurta‘ya ulaşması sağlanır. Sperm, Yumurta içersine girer girmez, girdiği yer‘den başlayarak bir Döllenme Zarı oluşturur. Buna Kabuk Tepkimesi denir. Bu Tepkime‘nin nasıl oluştuğu tam olarak bilinmemekle beraber, Deneysel olarak bu Zar kaldırıldığında birçok Sperma‘nın Yumurta‘ya girmesine İmkan tanır. Kural olarak bir Yumurta‘ya bir Sperma girer,  , fakat bazı Canlı Grupları‘nda birden fazla Sperm Yumurta‘ya girebilir  . Döllenme Zarı oluştuktan sonra hiçbir Sperm Yumurta‘ya giremez. Birleşme Sırasında İğ İplikleri  Çekirdeğe yaklaşır ve daha sonra 2‘ye ayrılarak birbirinden uzaklaşır. İğ İplikleri‘nin Oluşum‘u Mayoz‘u ve Segmentasyon‘u başlatır. Normalde Yumurta Hücresi‘nin geçirgen olmayan Zar‘ı, Döllenme Sonrası‘nda geçirgen hâle gelir ve Metabolik Aktivitesi‘ni arttırır. Yumurta, Hücre içindeki Depo Besinleri kullandıktan sonra, Zar Aracılığıyla Madde alış verişi yapmaya başlar. Döllenme öncesinde bulunmayan Enzimler‘in Sentezi‘ne ve Protein Sentezi‘ne başlanır. Böylece Segmentasyon başlar ve Gelişme devam eder.

      Bu Aşama‘da alışılmışın dışında bir Büyüklüğe Sâhip Zigot, kendi Genomu‘nun Aynısı‘nı taşıyan daha Küçük Hücreler üretmek Amacı‘yla üstüste Mitoz Hücre Bölünmeleri‘ni gerçekleştirir. Ancak ilk anda Zigot‘un kendi Genler‘i Aktif değildir  Bölünme, halen Anne‘nin daha önceden Zigot‘a Döllenmemiş Yumurta aracılığı‘yla verdiği Proteinler ve Mürsel RNAlar (mRNA) Aracılığı‘yla yine Anne‘nin Genomu‘nun Kontrolü‘ndedir. Bölünme Dönemi, Blastosöl Oluşum‘u ile sona erer.

      Morula ve Blastula:

      Blastulasyon. 1- morula, 2- blastula

      Morula, Embriyonik Gelişimi‘nin çok Erken bir Evresi‘ndeki Embriyo‘ya verilen İsim. Gelişim‘in bu Evresi‘ne de Morula denir. Hücreler Yığını‘dır.

      Morula, Lat. Morus (Dut) Kelimesi‘nden türetilmiştir. Döllenme (Fertilizasyon) Sonu‘nda oluşan Tek Hücreli Zigot hızlıca bölünmeye başlar, böylece Blastomerler (Hücreler) oluşur. Blastomer (Hücre) Sayı‘sı 16'ya ulaştığında Zigot Morula diye adlandırılır. Döllenme‘den (Fertilizasyon) 3-4 Gün Sonrasına kadar sürer.

      Ortalama bir Morula yaklaşık 32 Hücre‘ye (Blastomer) Sâhip‘tir, bir tür Hücreler Yığını‘dır. Morula, Uterus‘a (Râhim‘e) doğru Fallop Tübü‘nde aşağı doğru Hareket eder, Döllenme‘den yaklaşık olarak 4 Gün sonra Rahim‘e ulaşır ve bu sırada Blastomerler‘in arasına Sıvı girer ve birikir. Bunun Sonucu olarak İç Taraf‘ta Sıvı Dolu bir Boşluk oluşur. İçinde Sıvı Dolu bir Boşluk olan Morula‘ya artık Blastosist Adı verilir.

      Blastula Embriyo Gelişimi‘nde, Embriyonik Hücreler‘in oluşturduğu, Ortası Sıvı‘yla dolu Hücresel Yapı.

      2.Şekillenme:

      Bu aşamada, önceden Bölünmüş Hücreler, Mekansal Değişimler‘le kendilerini Hücre Kümeleri ve Tabakalar‘ı hâline getirir. Bu Olay‘a Gastrulasyon denir.

      Şekillenme Sonrası Canlılar‘da 4 Düzlem meydana gelir:

A-Ön ve Arka (anterior-posterior) Eksen

B-Sırt ve Karın (dorsal-ventral) Eksen

C-Sol ve Sağ (rostro – caudal) Eksen

D-Yakın ve Uzak (proximal-distal) Eksen

      Bu Aşama‘da Hücre Katmanları‘nda Değişim (Differentiation) görülmezken, Proteinler‘in ve mRNAlar‘ın Hücreler arasında Eşitsiz Dağılım‘ı Sonucu‘nda, ileride hangi Hücre‘nin hangi Hücre Tipi olacağı belli olur. Bu olaya "Qader Belirlenmesi" (fate determination) denir.

      Gastrulasyon:

      Blastula Evresi‘nden sonra, Çokhücreliler‘in hemen hepsinde görülen Evre‘dir. Gastrula Aşaması‘nda, Zigot artık kendi Genleri‘ni Aktif hâle getirir. Bu Etkinliğe Orta-Blastosöl Geçişi (mid-blastula transition) denir.

      Gastrulasyon, 3 Cinsiyet Zarı‘nı oluşturur (Germ ayer). Bunlar;

A-Ektoderm: Wücud‘u örten Yapılar‘ı oluşturur. Blastula‘nın üzerindeki Blastoderm Kural olarak Ektoderm‘e karşılık gelir. Gastrula‘da Dış Örtü, ileride Epidermis ve benzerleri‘ni (Kıllar,Tüyler,Bezler,...), Sinir Sistemi, Duyu Epiteli, Sindirim Sistemi‘nin bir Kısmı‘nı oluşturacak Ektoderm‘i oluşturur.

B-Mezoderm: Ektoderm‘in ve Endoderm‘in arasında ve yanlar‘da meydana gelir. Endoderm‘den Meydana gelen Mezoderm, Kaslar‘ı,İskelet‘i,Damar Sistemi‘ni, Boşaltım Organları‘nı ve Gonadozomlar‘ı oluşturur.

C-Endoderm: Bağırsağı ve onunla ilgili yapıları meydana getirir.

      Gastrula‘nın Başlangıcı‘nda, İzolesital Yumurtalar‘daki Vejetatif Kutub‘a Denk olan Qısım‘da, bazı Blastomerler, Blastosöl içerisinde Animal Kutub‘a doğru çökmeye başlar. Çökme‘den dolayı Meydana gelen Açıklığa Blastopor (ilkin Ağız), Çöküntü‘nün Tüp şeklindeki Devamı‘na da Archentron (ilkin Bağırsak) denir. Blastopor‘un Hayat boyunca Ağız olarak kalıp kalmamasına göre Bilateral Simetrili Canlılar 2 Grub‘a ayrılırlar :

      Protostomia= Blastopor‘u ilerde Esas Ağız‘a dönüşen Canlılar.

Bunlarda Anüs, Arka Qısım‘daki Ektoderm‘in içeri doğru çökmesiyle oluşur, örn : Yumuşakçalar. )

Deuterostomia=Blastopor‘u Anüs ya da Kloak‘a dönüşen, Ağzı yeniden açılan Canlılar.

Bunlarda Ağız, Ön Kutup‘ta ilk olarak Ektoderm Kese‘si şeklinde oluşur.

      Gastrulasyon‘un Başlaması‘yla ve İbtidâi Bağırsağın Animal Kutub‘a doğru ilerlemesiyle ilk Bilateral (Bakışımlı) Simetri oluşur. Blastomerler‘in içeri doğru çökmesiyle Invagination; meydana gelen ilk Bağırsak Boşluğu‘na da Archentron denir.

      İbtidâî Bağırsağın Orta Qısmı‘nı meydana getirecek Tabaka‘da, ilerde Sindirim Sistemi‘ne bağlı olacak birçok Organ‘ı, (Pankreas, Karaciğer,...), Akciğer ve önceden belirlenmiş Notokord‘un yapısına katılacak olan Endoderm‘i oluşturur.

      Telosital Yumurtalar‘da,görülen Gastrulasyon Karışık bir olaydır ki, burada Meydana gelen Epiblast Hücreleri‘nin, Embriyo‘nun Orta Kısmı‘ndan ilerye doğru uzayarak, Saydam Alan‘ın Ortası‘nda Primitif İz, denilen bir kalınlaşmayı oluştururken, bu İz‘in ortasında bir Çöküntü oluşarak İbtidai Oluku meydana getirir. Primitif İz‘in Ön Ucu‘nda, Hücreler‘in Yumru şeklinde yığılarak Hensen Düğümü‘nü yaptığı görülür.

      3.Küçülme:

      Zamanla Embriyo‘daki Hücreler, Yetişkin Canlı‘daki Hücre Tipleri‘ni oluştururlar. Bu olaya Değişim (differentiation) denir. Bu hücre tiplerinden bazıları;

      Sinir Hücreler‘i, Kan Hücreler‘i ve Kas Hücreleri‘dir.

      Bu Hücreler, Tabakalar hâlinde Dokular‘ı, Dokular Organlar‘ı, Organlar da Sistemler‘i oluştururlar.

      Ektoderm‘den Duyu Organları ,Diş Minesi ,Saç,Tırnak ve Sinir Sistemi oluşur.

      4.Değişmeme:

      Tüm Sistemler oluştuktan sonra, Canlılar‘ın büyük bir kısmı Gelişim Safhası‘na girer. Gelişim, yeni Hücreler‘in ve Hücreler arası Sıvılar‘ın oluşmasıyla gerçekleşir.